تفاوت شرکتنامه و اساسنامه در شرکتهای تجاری
یکی از مباحث پایهای و پرکاربرد در حقوق تجارت، تمییز بین «شرکتنامه» و «اساسنامه» است. این دو سند هرچند در نظریه بههم مرتبطاند، اما نقشها، آثار حقوقی و شرایط تنظیم و تغییر آنها متفاوت است. در این مقاله بهصورت کاربردی و حقوقی به تفاوتها، موارد مشترک، نحوه تنظیم، ثبت و آثار هر یک پرداختهام تا موسسان، مدیران و وکلای شرکتها بتوانند با اطمینان تصمیمگیری کنند. برای تنظیم و مشاوره حقوقی در فرایند تأسیس و تغییرات شرکت میتوانید از خدمات باثبت استفاده کنید و با مشاوران ما تماس بگیرید.
مفهوم کلی: شرکتنامه و اساسنامه چیستند؟
- شرکتنامه: سندی است که معمولاً در شرکتهای سهامی خاص و سایر انواع شرکتها هنگام تأسیس تنظیم میشود و ترکیبی از مفاد مربوط به توافقات مؤسسان، نحوه مشارکت، تعهدات اولیه و مقرراتی را دربر میگیرد که جنبه تشریفاتی و توافقی دارند.
- اساسنامه: سند رسمیتری است که ساختار کلی شرکت، حقوق و تکالیف سهامداران یا شرکا، اختیار مجامع و هیئتمدیره و قواعد اداره شرکت را تدوین میکند. اساسنامه معمولاً بهعنوان اصلیترین سند حقوقی شرکت شناخته میشود.
توجه داشته باشید که در برخی شرکتها هر دو سند وجود دارند و در برخی موارد تنها اساسنامه تنظیم میشود. برای اطلاع از مراحل ثبت شرکت و تنظیم اساسنامه میتوانید به صفحه ثبت شرکت باثبت مراجعه کنید.
تفاوتهای ماهوی و حقوقی (خلاصه)
- رسمیت و جایگاه قانونی: اساسنامه نقش رسمیتر و الزامآورتر در مقابل شرکتنامه دارد؛ اساسنامه معمولاً در آگهی تأسیس و اسناد رسمی درج میشود.
- محتوای الزامآور: بسیاری از قواعد مدیریت شرکت و حقوق ثالث در اساسنامه پیشبینی میشوند، در حالی که شرکتنامه بیشتر توافقاتی میان مؤسسان است.
- نحوه تغییر: تغییر اساسنامه اغلب با شرایط و اکثریت خاص (مثل تصویب مجمع عمومی فوقالعاده) صورت میگیرد، اما تغییر شرکتنامه ممکن است انعطافپذیرتر و منوط به توافق مؤسسان باشد.
مواردی که معمولاً در اساسنامه قید میشود
اساسنامه معمولاً شامل عناوین زیر است:
- نام شرکت، موضوع و مدت: تعیین نوع فعالیت و مدت فعالیت شرکت.
- مرکز اصلی، سرمایه و تعداد سهام یا سهم الشرکهها.
- نحوه اداره شرکت، صلاحیت مجامع عمومی، وظایف مدیران و محدودیتهای اختیارات.
- ترتیب تقسیم سود، نحوه تصمیمگیری و شرایط افزایش یا کاهش سرمایه.
این بندها ضمانت اجرای خارجی دارند و نسبت به اشخاص ثالث نیز معتبرند. در صورت نیاز به اعمال تغییرات رسمی در اساسنامه، معمولاً باید مراحل تغییرات از جمله ثبت در اداره ثبت شرکتها را طی کرد؛ برای اطلاع از فرایند تغییرات میتوانید به صفحه تغییرات اساسنامه باثبت مراجعه کنید.
مواردی که معمولاً در شرکتنامه مطرح میشود
شرکتنامه معمولاً شامل مواردی است که بین مؤسسان بهصورت توافق خصوصی تنظیم میشود:
- تعهدات اولیه مؤسسان نظیر پرداخت سرمایه نقدی یا غیرنقدی.
- توافقات مربوط به نحوه تقسیم مسئولیتها در دوره تأسیس.
- ترتیب واگذاری سهام و حق تقدم بین مؤسسان در دورههای اولیه.
- الزامات و شروطی که ممکن است خارج از متن رسمی اساسنامه نگهداری شود.
اگرچه شرکتنامه اغلب جنبه داخلی دارد، اما در صورت تضاد با اساسنامه، اصولاً مقتضیات قانونی و احکام اساسنامه برگزیده میشود.
آثار اختلاف بین شرکتنامه و اساسنامه
وقتی که مفادی در شرکتنامه با مفاد اساسنامه تعارض داشته باشند، ملاک حل اختلاف معمولاً بهترتیب قانون، اساسنامه و سپس شرکتنامه خواهد بود. بهعبارت دیگر، اساسنامه نسبت به شرکتنامه تقدم دارد، زیرا اساسنامه نقش رسمی و عمومیتری ایفا میکند.
توصیه عملی: همه توافقات مهمی که میخواهید برای اداره شرکت لازم و الزامآور باشند را در اساسنامه بیاورید تا از بهوجود آمدن اختلافات بعدی با اشخاص ثالث جلوگیری شود. اگر نیاز به قراردادی تخصصی دارید، تیم تنظیم قرارداد حقوقی باثبت میتواند شما را همراهی کند؛ نمونه خدمات ما را در تنظیم قرارداد حقوقی ببینید.
فرایند تصویب و ثبت هر یک
- تصویب اساسنامه: معمولاً در اولین مجمع عمومی موسس تأیید و امضاء میشود و سپس به مراجع ثبت شرکتها ارائه میشود. برای ثبت شرکت و درج اساسنامه بهصورت رسمی از خدمات مشاوره میتوانید استفاده کنید.
- شرکتنامه: ممکن است بهصورت موافقتنامه مؤسسان تنظیم گردد و لزوماً همه مفاد آن باید در اسناد ثبت شده منعکس شود، مگر اینکه بخشی از مفاد آن نیاز به قابلیت اجرایی در برابر اشخاص ثالث داشته باشد.
پس از ثبت شرکت، برخی امور ثبتی و مالی مانند صدور کد اقتصادی و تسلیم اظهارنامهها اهمیت مییابد؛ در این زمینه باثبت میتواند شما را در اخذ کد اقتصادی و ثبت اظهارنامه همراهی کند و اطلاعات بیشتر در این زمینه در صفحات اخذ کد اقتصادی و ثبت اظهارنامه موجود است.
مثالهای عملی: وقتی شرکتنامه کافی نیست
فرض کنید چند مؤسس توافق کردهاند که تا پنج سال سهم هر یک قابل انتقال نباشد. اگر این شرط تنها در شرکتنامه ذکر شده باشد و اساسنامه اشارهای به آن نداشته باشد، در برابر اشخاص ثالث و در بعضی موارد حقوقی ممکن است توجیهپذیری کمتری داشته باشد. بهترین روش آن است که چنین محدودیتهایی هم در اساسنامه ثبت شوند تا جنبه اجرایی و رسمی پیدا کنند.
همچنین در شرکتهای پیمانکاری که برای مناقصه و رتبهبندی باید صلاحیتها و مقررات خاصی قید شود، درج بندهای مرتبط در اساسنامه و رعایت شرایط قانونی اهمیت بالایی دارد. برای کسب اطلاعات درباره اخذ صلاحیت و رتبهبندی، میتوانید به صفحه اخذ رتبه و صلاحیت برنامه بودجه مراجعه کنید.
نکات فنی و حقوقی که هر مؤسس باید بداند
- هر تغییری در اساسنامه باید در مراجع ذیصلاح ثبت و در روزنامه رسمی یا آگهیهای مربوطه اعلام شود.
- شرکتنامه ممکن است شروطی حاوی محرمانگی یا ترتیبات خصوصی داشته باشد که لازم نیست منتشر شود، ولی برای تاثیر قانونی بر اشخاص ثالث باید در اسناد رسمی بیاید.
- در صورت اختلاف، تفسیر مدارک به تفسیر مرجع قضایی یا ثبتی واگذار میشود؛ لذا توصیه میشود از ابتدا اسناد درست و منطبق با قانون تنظیم شوند.
اگر در مرحله تنظیم اسناد تاسیس شرکت هستید و نیاز به خدمات حقوقی یا ثبت دارید، تیم باثبت آماده است تا در مرحله نگارش اسناد و ثبت رسمی همراهتان باشد؛ برای مشاوره رایگان میتوانید به صفحه تماس با باثبت مراجعه کنید.
توصیههای کاربردی برای نگارش و تنظیم
- تمام توافقات اساسی مدیریتی، نحوه تصمیمگیری و حقوق سهامداران را در اساسنامه بیاورید.
- نکات موقتی یا داخلی مؤسسان را که قرار نیست به اشخاص ثالث اثر بگذارد، در شرکتنامه یا توافقنامههای مؤسسان بیاورید.
- از عبارات کلی و مبهم پرهیز کنید؛ جزییات در خصوص نحوه انتقال سهم، نحوه انحلال، تصمیمگیری در موارد اختلاف و حدود اختیارات مدیران را مشخص کنید.
- در صورت نیاز به ضوابط خاص حقوق مالکیت فکری یا رژیمهای محرمانه، میتوان بندهای مربوط را در اساسنامه یا قراردادهای جداگانه قید کرد؛ برای ثبت اختراع یا حفاظت از داراییهای فکری شرکت به صفحه ثبت اختراع مراجعه کنید.
استفاده از خدمات مشاورهای در مراحل اولیه میتواند از بروز هزینههای حقوقی و اجرایی در آینده جلوگیری کند. باثبت خدمات تنظیم اسناد و مشاوره را در حوزه ثبت شرکت، ثبت برند و امور حقوقی ارائه میدهد؛ درباره ما بیشتر بدانید در درباره باثبت.
سوالات متداول حقوقی مرتبط با شرکتنامه و اساسنامه
- آیا شرکتنامه همیشه لازم است؟
شرکتنامه همیشه لازم نیست؛ بسیاری از شرکتها تنها اساسنامه دارند. شرکتنامه بیشتر برای ثبت توافقات داخلی مؤسسان کاربرد دارد. - آیا میتوان اساسنامه را بدون تصویب مجمع تغییر داد؟
خیر؛ تغییر اساسنامه معمولاً نیازمند تصمیم مجمع عمومی فوقالعاده و رعایت تشریفات ثبت است. - اگر شرکتی مفادی در شرکتنامه داشته باشد که با اساسنامه تعارض دارد، کدامیک نافذ است؟
اساسنامه معمولاً تقدم دارد و مفاد آن نسبت به اشخاص ثالث و در محاکم معمولا قابل اتکا است.
جمعبندی
بهطور خلاصه، «اساسنامه» سند اصلی و رسمی شرکت است که قواعد اداره و حقوق طرفین را تعیین میکند و نسبت به «شرکتنامه» که اغلب یک توافق داخلی بین مؤسسان است از درجه اعتبار و رسمیت بالاتری برخوردار است. برای جلوگیری از اختلافات و تضمین اجرای مؤثر مقررات، توصیه میشود مفاد مهم و تأثیرگذار در اساسنامه درج شوند و از خدمات حرفهای برای تنظیم این اسناد بهره ببرید. اگر نیاز به تنظیم یا اصلاح اسناد شرکت دارید، تیم حقوقی باثبت آماده ارائه مشاوره و خدمات ثبت است؛ برای مشاوره و مراحل بعدی به صفحه باثبت | ثبت شرکت، ثبت برند و مشاوره حقوقی در اصفهان مراجعه کنید.
سؤالات متداول
تفاوت اصلی میان شرکتنامه و اساسنامه چیست؟
اساسنامه سند رسمیتری است که ساختار حقوقی شرکت را مشخص میکند و نسبت به شرکتنامه اعتبار و الزامآوری بیشتری دارد.
آیا میتوان مفاد شرکتنامه را بهراحتی تغییر داد؟
معمولاً بله، اما اگر آن مفاد در رفتار با اشخاص ثالث اهمیت داشته باشند باید در اساسنامه نیز بازتاب یابند تا جنبه اجرایی داشته باشند.
در صورت اختلاف بین اساسنامه و شرکتنامه، مرجع حل اختلاف کدام است؟
اساسنامه معمولاً مقدم است و در صورت تضاد، مفاد آن ترجیح داده میشود؛ برای رسیدگی به تغییرات رسمی باید مراحل ثبت را رعایت کنید.
چگونه میتوانم برای تنظیم اساسنامه یا شرکتنامه مشاوره بگیرم؟
برای مشاوره و خدمات حقوقی میتوانید با تیم باثبت تماس بگیرید و از خدمات مشاوره رایگان استفاده کنید: تماس با باثبت.
آیا درج بندهای مربوط به مالکیت فکری در اساسنامه لازم است؟
درج بندهای مرتبط با مالکیت فکری میتواند مفید باشد؛ برای امور ثبت اختراع یا حفاظت از ایدهها میتوانید از خدمات تخصصی استفاده کنید: ثبت اختراع.
آیا زمان ثبت شرکت یا برندتان فرا رسیده؟
اگر موضوع «تفاوت شرکتنامه و اساسنامه در شرکتهای تجاری» مربوط به تصمیمهای حقوقی یا راهاندازی کسبوکار شماست، تیم حقوقی باثبت آماده است تا تمام مراحل را بهصورت حرفهای انجام دهد. از مشاوره اولیه تا ثبت نهایی در کنارتان هستیم.
